چهار دسته اصلی تقسیم می‌شود: بررسی فیزیکی، شیمیایی، میکروسکوپی و آزمایش‌های تخصصی. هر یک از این بخش‌ها اطلاعات متفاوت و ارزشمندی را در مورد وضعیت سلامت فرد ارائه می‌دهند.
بررسی فیزیکی مدفوع
در این بخش، ظاهر کلی مدفوع از نظر رنگ، شکل، قوام، بو و وجود خون یا مخاط ارزیابی می‌شود.
تغییر رنگ مدفوع می‌تواند نشان‌دهنده وجود خون مخفی، سوءجذب یا مشکلات کبدی باشد.
مدفوع سیاه‌رنگ ممکن است نشانه خونریزی در قسمت‌های فوقانی دستگاه گوارش باشد، در حالی که مدفوع روشن یا سفید می‌تواند به مشکلات صفراوی اشاره کند.
قوام مدفوع نیز می‌تواند به تشخیص مشکلاتی مانند اسهال، یبوست یا اختلالات جذب کمک کند.
وجود چربی در مدفوع نشان‌دهنده اختلال در جذب چربی‌ها است.
بررسی بو نیز می‌تواند به تشخیص عفونت‌های خاص یا سوءجذب کمک کند، زیرا برخی از عفونت‌های باکتریایی بوی تندی ایجاد می‌کنند.
بررسی شیمیایی مدفوع
این بخش شامل سنجش pH مدفوع، وجود خون مخفی، چربی در مدفوع و آنتی‌ژن‌های خاص است.
آزمایش خون مخفی یکی از مهم‌ترین تست‌ها برای شناسایی خونریزی‌های داخلی و غربالگری سرطان روده است.
این تست می‌تواند وجود مقادیر کمی از خون را که با چشم غیرمسلح قابل مشاهده نیست، شناسایی کند.
همچنین، بررسی میزان چربی در مدفوع می‌تواند نشان‌دهنده سوءجذب چربی باشد.
در افرادی که دچار مشکلات پانکراس یا بیماری سلیاک هستند، میزان چربی در مدفوع افزایش می‌یابد.
تغییرات pH نیز می‌تواند نشان‌دهنده اختلالات گوارشی باشد. pH پایین ممکن است نشانه سوءجذب کربوهیدرات‌ها یا عفونت‌های ویروسی باشد.
بررسی میکروسکوپی مدفوع
در این مرحله، نمونه آزمایش مدفوع زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود تا وجود انگل‌ها، تخم انگل، کرم‌های روده‌ای، باکتری‌ها، قارچ‌ها و گلبول‌های سفید شناسایی شود.
وجود گلبول‌های سفید می‌تواند نشان‌دهنده عفونت گوارشی یا بیماری‌های التهابی روده باشد.
همچنین انگل‌هایی مانند ژیاردیا و هلیکوباکتر پیلوری قابل شناسایی هستند.
بررسی تخم انگل‌ها نیز می‌تواند به تشخیص بیماری‌های انگلی مانند آسکاریس، تریکور و سایر کرم‌های روده‌ای کمک کند.
علاوه بر این، برخی از باکتری‌های بیماری‌زا نیز می‌توانند به‌وسیله رنگ‌آمیزی‌های خاص شناسایی شوند.
آزمایش‌های تخصصی مدفوع
شامل کشت مدفوع برای شناسایی باکتری‌های مضر، تست DNA مدفوع جهت غربالگری سرطان روده و تشخیص عوامل عفونی خاص مانند هلیکوباکتر پیلوری و ژیاردیا است.
آزمایش آنتی‌ژن مدفوع نیز برای تشخیص عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی انجام می‌شود.
کشت مدفوع می‌تواند وجود باکتری‌های بیماری‌زا و مقاومت آن‌ها به آنتی‌بیوتیک‌ها را نشان دهد.
این آزمایش‌ها همچنین می‌توانند به تشخیص عفونت‌های ناشی از کلستریدیوم دیفیسیل، سالمونلا، شیگلا و کمپیلوباکتر کمک کنند.
تست‌های مولکولی مانند PCR نیز می‌توانند برای تشخیص سریع‌تر عوامل بیماری‌زا استفاده شوند.
موارد قابل تشخیص با آزمایش مدفوع
عفونت‌های گوارشی
شناسایی باکتری‌ها، ویروس‌ها و انگل‌های مسبب اسهال و سایر علائم گوارشی.
باکتری‌هایی مانند سالمونلا، شیگلا و کمپیلوباکتر می‌توانند باعث عفونت‌های حاد شوند.
ویروس‌هایی مانند روتاویروس و نوروویروس نیز از عوامل شایع اسهال ویروسی هستند.
بیماری‌های التهابی روده
مانند بیماری کرون و کولیت اولسراتیو که با وجود التهاب مزمن روده همراه هستند.
حضور گلبول‌های سفید و تغییر در فلور میکروبی می‌تواند نشانه‌ای از این بیماری‌ها باشد.
همچنین، آزمایش‌های خاصی می‌توانند برای بررسی سطح کالپروتکتین و لاکتوفرین در مدفوع انجام شوند که نشان‌دهنده التهاب فعال روده هستند.
سرطان روده
غربالگری برای شناسایی خون مخفی و تغییرات ژنتیکی مرتبط با سرطان.
آزمایش DNA مدفوع می‌تواند به تشخیص زودهنگام سرطان روده کمک کند.
این تست‌ها می‌توانند جهش‌های ژنتیکی خاص یا تغییرات اپی‌ژنتیکی را که در سلول‌های سرطانی رخ می‌دهد، شناسایی کنند.
اختلالات سوءجذب
مانند بیماری سلیاک و نارسایی پانکراس که باعث می‌شوند بدن نتواند مواد مغذی را به درستی جذب کند.
بررسی چربی مدفوع و انجام تست‌های جذب خاص می‌تواند به تشخیص این شرایط کمک کند.
مشکلات عملکردی روده
مانند سندرم روده تحریک‌پذیر که ممکن است با تغییرات در الگوی مدفوع و علائم گوارشی همراه باشد.
آزمایش مدفوع یک ابزار کلیدی در تشخیص و پیگیری بسیاری از بیماری‌های گوارشی است و می‌تواند در پیشگیری، درمان و مدیریت این بیماری‌ها نقش بسزایی داشته باشد.
این آزمایش ساده و غیرتهاجمی می‌تواند اطلاعات مهمی در مورد وضعیت سلامت داخلی بدن ارائه دهد و به پزشکان در تصمیم‌گیری‌های درمانی کمک کند.
